Nie ma Kaszëb bez Polonii, a bez Kaszëb Polśczi

Szkoła parafialna

Przywilej pochodzący z 1382r. dowodzi, że we wsi Swornegacie istniała szkoła parafialna. Prawdopodobnie istniała już w XIII w. Na jej utrzymanie mieszkańcy już wtedy byli zobowiązani do wnoszenia opłat. W szkole uczono przede wszystkim czytania, pisania, religii, śpiewu, niekiedy łaciny.

Do XVI w. w osadzie działała tzw. szkoła parafialna niższego rzędu. Kolejne wzmianki o działaniu szkoły pochodzą z dokumentacji sporządzonej podczas wizytacji kościelnej przeprowadzonej w latach 1652-53, według której nauczyciel pobierał pensję 2 floreny kwartalnie, obowiązek do jej wypłacania należał do mieszkańców osady. W XVIII w. prawdopodobnie nastąpił pewien regres. W dokumentach wizytacyjnych z tego okresu nie wspomina się o pobieranej opłacie szkolnej dla organisty pełniącego, jak to było w zwyczaju szkół wiejskich, funkcje nauczyciela, ani o działającej przy kościele szkole parafialnej. Nie można też wykluczyć, że szkoły wówczas nie było, bo w XVIII w. w dekanacie pomorskim diecezji wrocławskiej, do którego należały Swornegacie, w 89 parafiach funkcjonowały szkoły parafialne. Na przełomie XVIII-XIXw. Na działce kościelnej powstały nowe budynki, budynek szkolny postawiono w 1822r. Drewno na jego budowę mieszkańcy otrzymali od starostwa.

W pierwszej połowie XIXw. Wieś i zabudowania kościelne często nękały pożary. Zapisy źródłowe, o której wspomina w swojej pracy M. Obremski, dowodzą, że już w 1862r. nie było żadnych budynków plebańskich i szkoły, musiały i one paść ofiarą ognia między 1822r. -1868r.

Pod koniec XIXw. wieś przechodziła kolejny, ożywiony etap rozwoju. W Swornegaciach ponownie wybudowano szkołę katolicką trzyklasową, do której uczęszczało 153 dzieci ze wsi Swornegacie i okolic. W roku 1886 pojawił się w szkole w Swornegaciach pierwszy nauczyciel, był to przysłany przez zaborców „wysłużony pruski oficer”. Utworzono jednoklasową katolicką szkołę, uczęszczanie do niej było obowiązkowe. Szkoła ta najprawdopodobniej znajdowała się w budynku, który po I wojnie światowej kupił Maksymilian Wiśniewski, dzierżawca jezior. Lekcje były prowadzone w godzinach rannych od godziny 5.00 do 9.00. Dzieci uczyły się matematyki, języka niemieckiego i historii. Ferie trwały w czasie żniw i jesienią. Niebawem wieś Swornegacie zaczęła się rozrastać, zwiększyła się liczba ludności, do szkoły uczęszczało coraz więcej dzieci. Zaistniała więc konieczność wprowadzenia zmian organizacyjnych tej placówki oświatowej. Ilość dzieci w wieku szkolnym wzrosła do 240. Pobudowano nowe szkoły na Zaniach i we wsi Swornegacie. Wprowadzono nowe przedmioty: geografię, fizykę i chemię. W lutym 1920r. wieś została wyzwolona spod jarzma pruskiego. Także i szkoła z niemieckiej stała się polską. Pierwszym kierownikiem polskiej szkoły był Alfons Murawski.

Szkolnictwo w Swornegaciach po roku 1920

W latach 20-tych XXw., w Swornegaciach do szkoły powszechnej, katolickiej uczęszczało 121 dzieci, w budynku szkoły mieściły się trzy klasy. W szkole na Zaniach była tylko jedna klasa, lekcje pobierało 52 uczniów. W okolicach Swornegaci była jeszcze jedna szkoła powszechna – w Małych Swornegaciach. Posiadała ona jedną klasę i uczęszczało do niej 26 uczniów5. Nauczanie dzieci w Swornegaciach odbywało się w drewnianym budynku, była tam jednak niewystarczająca ilość sal lekcyjnych, więc zajęcia organizowane były w wynajętych w sąsiedztwie budynkach: u rodziny Meloch i u zduna o nazwisku Schreck. Naukę w szkole pobierały dzieci mieszkające w samej wsi. Kierownikiem szkoły był Bolesław Redlarski, nauczyciel stosujący surowe zasady wychowania i nauczania. W 5-klasowej szkole było 7 oddziałów, ponadto klasy rozdzielono na żeńskie i męskie. Druga szkoła, oddalona od wsi o około 3km, na Zaniach powołana była dla rozproszonych okolicznych osad, uczęszczały do niej dzieci z Zani i Kokoszki. Nauczycielką w tej szkole była Anna Bukowska. W1930r. do szkoły w Swornegaciach uczęszczało 181 dzieci z samej wsi, z Płęsna i z Drzewicza. Była to jeszcze szkoła 5-klasowa z pięcioma oddziałami. Do dyspozycji uczniowie mieli 218 książek.

W roku szkolnym 1930-1931 dzieci ze Swornegaci i okolic rozpoczęły naukę w nowym murowanym budynku szkoły. Kierownikiem szkoły nadal był B. Redlarski. Szkołę na Zaniach zlikwidowano, a p. Anna Bukowska swoją pracę nauczycielską kontynuowała w nowej szkole. Była to już placówka 7-klasowa, poza kierownikiem pracowali tam m.in. Franciszek Zakrzewski, Franciszek Redlarski, Janina Redlarska.

Budynek nowej, murowanej szkoły służył już w latach przedwojennych w czasie wakacji jako ośrodek kolonijny dla dzieci i młodzieży z polskich miast. W czasie II wojny światowej do szkoły powrócił język niemiecki jako obowiązujący, uczyło w nich czterech niemieckich nauczycieli, nadal pozostała szkołą 7-klasową, zdarzało się jednak, że klasy były łączone. Po roku 1945 szkołą kierowali kolejno: Feliks Gierszewski, Gospodarek, Łojewski, Stefania Iwicka, Bernard Chmielewski, Paweł Trapp, Zdzisław Pubanc, Jadwiga Rudnik.

Zespół Szkół

W 1999r. polskie szkolnictwo przeszło duże zmiany organizacyjne i edukacyjne, utworzono gimnazja. 5 marca 1999r. uchwałą Rady Gminy w Chojnicach powołano w Swornegaciach ZS, w skład którego weszła szkoła podstawowa i gimnazjum. Dyrektorem została Jadwiga Rudnik. Organem prowadzącym jest Rada Gminy, natomiast nadzór pedagogiczny sprawuje Pomorski Kurator Oświaty w Gdańsku. Obwód placówki obejmuje: Chociński Młyn, Drzewicz, Kamionkę, Kokoszkę, Owink, Płęsno, Sepiot, Swornegacie, Wączos, Zanie, Zbrzycę. Przy szkole istnieje sala gimnastyczna, oddział 5-latków i oddziały klasy 0, jedyny w Polsce internat (zamieszkują w nim wychowankowie z 3 sąsiadujących ze sobą gmin: Chojnic, Brus i Czerska), stołówka i biblioteka, która swój księgozbiór udostępnia nie tylko uczniom i nauczycielom, ale również mieszkańcom wsi, a w okresie letnim turystom. W ZS dzieci i młodzież, poza podstawą programową uczą się języka kaszubskiego. Kompleks budynków w okresie wakacyjnym pełni rolę ośrodka kolonijnego, sportowego i wypoczynkowego. Dla uczniów przy Zespole Szkół działają różne kółka zainteresowań, Uczniowski Klub Sportowy (TUR), Kaszubskie Koło Olimpijskie im. Bolesława Drewka (Źródło: praca licencjacka: „SWORNEGACIE Monografia wsi”, autor: Donata Gierszewska).