Nie ma Kaszëb bez Polonii, a bez Kaszëb Polśczi
Kultura ludowa Kaszub jest znana w całej Polsce, a nawet Europie. Najbardziej rozpoznawalne są stroje regionalne i charakterystyczna muzyka ludowa. Warto jednak spojrzeć szerzej na kulturę Kaszub, żeby zobaczyć jej różnorodność. Zacznijmy od haftu. Z powstaniem haftu kaszubskiego łączy się bardzo ciekawa legenda. Według owej legendy wnuczka, która przyniosła babci obiad zabrudziła swój śnieżnobiały fartuszek podczas długiej drogi. Widząc jej zasmuconą minę, babcia zabrała wnuczce fartuszek i poszła z nim na łąkę. Nazrywała wszystkich rosnących na niej kwiatków, a następnie odrysowała je na fartuszku i wyszyła różnobarwnymi nićmi. Tak, według legendy, powstał haft kaszubski.
Tradycyjny haft kaszubski jest siedmiobarwny. Składa się on z kolorów: chabrowego, symbolizującego piękne kaszubskie jeziora; niebieskiego, który przedstawia kaszubskie niebo, granatowego - głębię morza, żółtego - słońce i zboża dojrzewające na kaszubskich polach, zielonego - kaszubskie lasy, czerwonego – krew, którą każdy Kaszub gotów jest przelać w obronie swojej ziemi i czarnego, jak ziemia na polu czekająca na zasiew.
W hafcie kaszubskim dominują motywy i kompozycje roślinne. Najpopularniejsze z nich to zaczerpnięte z okolicznej przyrody: bratki, chabry, dzwonki, koniczynki, margaretki, niezapominajki, słoneczniki i róże. W wielu kompozycjach haftu kaszubskiego, wiodącym elementem jest „drzewo życia”, którego gałęzie, nie mają prawa się krzyżować, nakładać i przeplatać, bo życie człowieka powinno być proste i przejrzyste.
Poszczególne wzory, kształty kwiatów i ich układy zależą od rejonu Kaszub. W Swornegaciach najpopularniejsza jest chojnicka szkoła haftu (nazwa pochodzi od nieodległej miejscowości Chojnice). W haftach wykonywanych według zasad tej szkoły odnaleźć można dużo koloru niebieskiego, kosztem barwy czerwonej, której poza drobnymi wisienkami nie ma prawie wcale. (Źródło: „Haft kaszubski i hafty z Pomorza”, Iwona Joć, Edmund Szymikowski, Wydawnictwo Region)
W Swornegaciach mistrzynią hafciarstwa jest p. Krystyna Kręcka, której prace oglądać można na co dzień w Kaszubskim Domu Rękodzieła Ludowego.
W stroju kaszubskim, podobnie jak w hafcie, pojawia się kolor niebieski czyli modry. Był on dominujący tylko w niektórych rejonach Kaszub, przede wszystkim na północy. Strój kaszubski różnił się w zależności od tego, czym zajmował się jego właściciel – inaczej ubierali się rybacy i flisacy, inaczej rolnicy. Istniały także różnice regionalne. Nowoczesne próby opisania stroju kaszubskiego podjęli badacze w latach 50' XX wieku m.in. Bożena Stelmachowska oraz Agnieszka Dobrowolska.
Dociekliwi powinni również poznać kuchnię kaszubską. Z racji dostatku rzek i bliskiej odległości morza jest ona bogata w ryby (szczególnie śledzie), a kiedyś także... foki! Kaszubskim przysmakiem jest również ciszka z kaszy gryczanej i ziemniaków, ruchanki, zalewajka i wiele innych potraw, których można posmakować w Swornegaciach. Bardzo ciekawie o regionalnej kuchni rozmawiał Jan Bernard Jakubowski z najstarszymi mieszkańcami wsi. Zapraszamy do wysłuchania rozmowy.
I na koniec kilka słów o samej kulturze Kaszub. Trzeba pamiętać, że folklorem naszego regionu interesowali się już badacze międzywojenni. Wśród nich kaszubski działacz społeczny i etnograf – Florian Ceynowa, któremu Kaszubi zawdzięczają m.in. rozwój języka. Do dziś jest określany mianem „Budziciela Kaszub”. Nie wolno zapominać, że nie jest to tylko kultura ludowa – wiejska. W czasie swojego najbujniejszego rozkwitu kultura Kaszub wydała dzieła, które można zaliczyć do kultury wysokiej, była badana i poznawana przez całe pokolenia etnografów, kulturoznawców oraz badaczy-amatorów, którzy – raz urzeczeni pięknem Kaszub – oddawali im całe serce. W Swornegaciach wielkim orędownikiem kultury kaszubskiej byli m.in. ks. Benedykt Gierszewski i Jan Bernard Jakubowski.
